یکی از اصلی ترین پایه های اقتصاد در کشور ایران، صنعت و معدن» است. صنعت هر کشور در کنار معدن و کشاورزی آن کشور می تواند تمامی فعالیت های تولیدی یک جامعه را در بر گیرد و به طور مسلم نقش حیاتی را در پیشرفت اقتصادی کشور ایفا می کند. در این بخش به اختصار به کلیه صنعت یا صنایع و کلیه معدن ها و یا معادن کشورمان می پردازیم.
صنایع»، مجموعه ای از صنعت های مختلفی است که تمام فعالیت های اقتصادی را که با تولید کالا، خدمات و با استفاده از ماشین آلات و تجهیزات ساخت بشر سروکار دارد را شامل می شود. با وجود اختلاف نظرها در خصوص تعاریف صنعت، پرفسور مایکل پورتر،یکی از برجسته ترین نظریه پردازان اقتصاد در جهان، صنعت را چنین تعریف می کند: صنعت عبارت است از گروه شرکت هایی که محصولات آن ها جایگزین نزدیکی برای هم هستند.»
مهمترین و اساسی ترین صنایع ایران به ترتیب اولویت عبارتند از: نفت، گاز، پتروشیمی، فولاد، خودروسازی، سد سازی، نساجی، شیمیایی، غذایی، الکتریکی و الکترونیکی. البته علاوه بر این ها صنایع در ایران شامل صنایع دستی از جمله: فرش ، گلیم و زیلو، منبت کاری، خاتم کاری و سفال گری می شود که ما در این جا، مهم ترین این صنایع را بیان می کنیم
صنعت نفت
نفت؛ علاوه بر این که در عرصه تولید و اقتصاد از اهمیت ویژه ای برخوردار است، دارای پیشینه و تاریخ خاص خود نیز است. براساس اکتشافات باستان شناسی، مردم دره های نیل، دجله و فرات، چین و ایران از همان دوران آغازین با نفت آشنا بوده اند و از قیر به عنوان ملاط در ساختمان، نصب و چسباندن جواهرات و ظروف سفالی و اندود کردن کشتی ها استفاده می کردند
صنعت گاز
براساس نوشته های مورخین، کشور ایران، به ویژه در مناطق غرب و جنوب غرب دارای حوزه های مهم نفت و گاز هستند. در گذشته برخی از سفره های زیرزمینی با فرسایش خاک و یا حرکت گسل ها، به دلیل عمق کم، در سطح زمین جاری بودند و ایرانیان از نفت و گاز به گونه ای ابتدایی، تصادفی و بدون برنامه ریزی و بیشتر به منظور روشن نگه داشتن آتش معابد و آتشکده ها استفاده می کردند.
صنعت پتروشیمی
صنایع پتروشیمی» در ایران ، قدمتی نزدیک به ۴٠ سال دارد. تاسیس بنگاه کود شیمیایی» و به دنبال آن آغاز عملیات احداث کارخانه کود شیمیایی» در سال ۱۳۳۷، موجب پیدایش این صنعت درایران شد. در سال ١٣۴٣ هـ. ش، به منظور تمرکز و توسعه این صنعت، شرکت ملی صنایع پتروشیمی» تاسیس و کار خود را آغاز کرد. هدف از تاسیس این شرکت، تبدیل فرآورده های نفتی به فرآورده های غیرنفتی از جمله پلیمرهای خام و لاستیک بود
صنعت فولاد
آلیاژهای آهن که دارای ۰/۰۲۵ درصد تا حدود ۲ درصد کربن باشند فولاد نامیده می شوند. بنابراین فولاد ترکیبی است از آهن، کربن و عناصر آلیاژی. کیفیت فولاد به درصد کربن موجود در آن، عملیات حرارتی انجام شده بر روی آن و فهای آلیاژ دهنده موجود در آن بستگی دارد. مهم ترین عناصر آلیاژی موجود در فولاد عبارتند از: کربن، منگنز، سیلیوم، فسفر، گوگرد، کروم، نیکل ملیبدن، کبالت، تنگستن، وانادیوم، تیتانیوم، نیوبیم، آلومینیوم، قلع، مس، سرب، ازت و هیدروژن. البته درصد افزوده عناصری چون قلع، مس، سرب، ازت و هیدروژن در تولید فولاد اندک است.
صنعت فولاد
صنعت فولاد»، نه تنها یکی از مهم ترین پایه های اقتصادی هر کشور محسوب می شود بلکه امروزه اقتصاددانان، یکی از شاخص های ارزیابی صنعتی بودن یک کشور را مصرف سرانه فولاد آن کشور ذکر کرده اند. به همین دلیل در کشور ما هم اقدامات اساسی در این خصوص صورت گرفته است، به این ترتیب که اولین گام اساسی در کشور ما در جهت دستیابی به این صنعت در سال ۱۳۳۸ هـ. ش، برداشته شد و شرکت ملی ذوب آهن ایران» شکل گرفت و بعد از چند سال، یعنی در سال ۱۳۵۱ هـ. ش، شرکت ملی صنایع فولاد ایران» تاسیس شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۸ هـ. ش، شرکت ملی فولاد ایران» با شرکت ملی ذوب آهن ایران» ادغام شده و شرکت ملی صنایع فولاد ایران» بوجود آمد که تا سال ۱۳۸۱ هـ. ش، تنها شرکت متولی فولاد در کشور بود. در حال حاضر نیز شرکت ملی فولاد ایران» به عنوان یکی از شرکت های مهم سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران» و وزارت صنایع و معادن» در امر تولید و توسعه فولاد کشور فعالیت دارد
صنعت خودروسازی
صنعت خودروسازی ایران»، با قدمتی حدود ۴۵ سال، پس از صنعت نفت، فعال ترین صنعت ایران به شمار می آید و در حال حاضر، به عنوان بخش مهمی از کل صنعت و اقتصاد ملی کشور است.
در اوایل قرن بیستم، به دستور مضفرالدین شاه قاجار، اولین اتومبیل سواری که یک اتومبیل فورد» بود از کشور بلژیک خریداری شد و به دنبال این اقدام مظفرالدین شاه و نیز به دلیل گسترش شهرنشینی، نیاز به استفاده از این وسیله نقلیه محسوس شد و واردات این محصول از کشورهای آمریکا و انگلیس از سال ۱۳۰۰ هـ . ش، افزایش یافت
صنعت سدسازی
صنعت سدسازی» در ایران، یکی دیگر از صنایع مهم کشور محسوب می شود. ایرانیان به دلیل کمبود آب و کاهش نزولات جوی، از دیرباز به این صنعت توجه خاصی داشتند. به طوری که ساخت سد، بند یا آبگیر بر اساس نیاز ساکنین هر منطقه و با توجه به شرایط جغرافیایی آن منطقه انجام می شد.
صنعت هوایی
صنعت هوایی ایران در سال ۱۳۴۵ با هدف ساخت و تعمیر اساسی انواع هواپیماهای نظامی و تجاری و نیز تولید قطعات مورد نیاز این محصولات تاسیس شد. این صنعت که توسط سازمان صنایع هوایی نیروهای مسلح اداره می شد، پس از پیروزی انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی عراق علیه ایران با وجود تحریم های اقتصادی و نظامی، توانست با تکیه بر تخصص و پشتکار متخصین ایرانی، مسیر رشد و خودکفایی را طی نموده و به تولید انبوه موتور جت ها، قطعات یدکی هواپیماها، بدنه هواپیماها، انواع ملخ ها، چترهای نجات، چترهای فرود خودکار و غیر خودکار و غیره بپردازد
صنعت کشتیرانی
تاسیس صنعت کشتیرانی در ایران اولین بار در سال ۱۳۴۶، در پی افزایش واردات و تردد کشتی های خارجی در بندرهای داخلی کشور روی داد. در سال ۱۳۴۰ یعنی قبل از تاسیس صنعت کشتیرانی در ایران، تعدادی از مسئولان کشور، به ویژه مسئولان مرتبط با سیستم بانکی و سازمان برنامه و بودجه، اقدام به بررسی و مطالعه در خصوص طرح تاسیس نخستین و بزرگ ترین شرکت کشتیرانی ایران، راه اندازی ناوگان حمل و نقل دریایی منظم، بررسی موقعیت جغرافیایی ایران، داشتن مرزهای طولانی آبی، دسترسی به آب های گرم و حساسیت حیاتی حمل و نقل کالا از طریق دریا کردند. پس از انجام این مطالعات، در اولین اجلاس، که در مرداد سال ۱۳۴۶ برگزار شد مجمع عمومی موسسین تصویب شد و شرکتی با نام شرکت کشتیرانی ملی آریا فعالیت خود را در این تاریخ شروع کرد.
صنعت دفاعی
صنعت دفاعی ایران در سال ۱۳۰۴ با نام قورخانه» در میدان توپخانه، میدان امام خمینی (ره) ، فعالیت خود را با تولید تفنگ برنو آغاز کرد. همزمان با تحولات صنعتی و نیز بروز جریان جنگ های بزرگی چون جنگ جهانی دوم، صنایع دفاعی و نظامی ایران نیز دستخوش تحولات اساسی گردید و در طی سال های ۱۳۲۰هـ. ش و ۱۳۴۰ نام قورخانه» ابتدا به اداره تسلیحات» و سپس سازمان صنایع نظامی تغییر یافت. در پی این تحولات، خرید تکنولوژی فشنگ های خانواده ۶۲/۷، تفنگ ژ ۳، خطوط تولید باروت و مواد منفجره شروع شد و فعالیت های صنعت مهمات سازی، مسلسل سازی و شیمیایی پارچین نیز افزایش یافت
صنایع دستی
علاوه بر صنایع ذکرشده، ایران در زمینه صنایع دستی» نیز دارای سابقه ای درخشان است به طوری که این هنر با تاریخ مردم این سرزمین عجین است. در خصوص صنایع دستی» تعاریف مختلفی شده است ما به برخی از این تعاریف اشاره می کنیم:
لغت نامه دهخدا: آن چه با دست ساخته می شود، از پارچه، قالی، ساخته های فی و غیره. مقابل صنایع ماشینی.
درباره این سایت